Den Toll te Koudekerk aan de Rijn

Locatie

Het huis, van het eens riddermatige goed, Den Toll staat aan het Hofstedelaantje nabij de Lage Waard in de noordelijke hoek van de bebouwde kom van Koudekerk

Grotere kaart weergeven

Ontstaan 

Ongeveer in 1276 werd hier een sterkte gebouwd door Geehrlant van Rhijn. Hoe het er toen uitzag, is onbekend., enkele zeventiende-eeuwse, niet betrouwbare afbeeldingen, laten evenwel een machtig kasteel zien.

Geschiedenis 

In 1585 wordt, Den Toll, in een pachtovereenkomst als een welwarend huis beschreven.

In 1608 wordt het huis bij de boedelscheiding beschreven als: "de hoffstede ende wooninge mit schuyren, bargen, stallen genaemt het huys ten Tol, gelegen onder Coudekerck, mitte landen, thienden ende appendentien daer toe ende daeraen behoorende, waerdig boven de lasten daerop staende, ofte daer uut gaende 17940 gld. 16 st. 8 d.".

In 1675 wordt het door een grote brand verwoest. Lange tijd blijft de ruïne liggen, doch in 1710 wordt het huis door de toenmalige eigenaresse herbouwd. Het gebouw wordt nu een deftige 17e eeuwse buitenplaats. Bij de bouw van dit huis werd mogelijk gebruik gemaakt van restanten van de oudere aanleg. Vroeg-achttiende-eeuwse afbeeldingen van A. Rademaker en W. van der Kaa laten een rijzig herenhuis met talrijke kruisvensters zien. 

In 1733 werd dit huis na enige jaren leegstand verkocht. Het park werd gerooid en tot bouwland omgevormd. Toen het huis in 1781 werd afgebroken, bleef een 'bouwhuis of huismanswooninge' gespaard, dat met de gronden van Den Toll werd verpacht.

In 1807 werd Den Toll verkocht en voorzien van een nieuw herenhuis met een hoog schilddak en een toren, de gronden werden 'weder tot Boschlanden, voorzien van lanen' omgevormd. 

Een inventarisatie van 11 december 1869 laat nog iets zien van de grootse inrichting van dit huis. Het bevatte naast een zaal, een kamer en suite, een grote keuken, een torenkamer, een hal een eetkamer en nog een zestal andere vertrekken.

In 1905 werd dit huis gedeeltelijk, waaronder de toren,  afgebroken. Delen werden opgenomen in de nog bestaande boerderij, waarin zich een kelder bevindt die mogelijk van het zeventiende-eeuwse huis stamt. De plantsoenen werden veranderd in weiland

Het huis had aan de Hoogewaard een ingang met portierswoning, vanwaar een fraaie laan naar het huis liep. Ook aan de Lagewaard was een ingang. Bij beide ingangen stond een stenen zuil met schildhoudende leeuwen. Deze leeuwen zijn helaas aan het begin van de 20e eeuw verkocht aan een opkoper.

Den Toll was inmiddels eigendom geworden van de gemeente Koudekerk. Deze  besloot op 22 februari 1977 tot verkoop daarvan aan mevrouw M.M.H. Vreugdenhil-Veldhuyzen van Zanten. Daarna vond uitgebreide restauratie plaats.

Eigenaar / 

bewoners

Geehrlant van Rhijn bouwde hier ongeveer in 1276 een kasteel. Zijn dochter Marcelia huwde met Floris van Tool.

Tot 1471 blijft het goed in handen van de familie van Toll, waarna het overgaat aan Jacob Coppier. Deze werd opgevolgd door zijn zoon Hendrick. Deze overlijdt na een val van zijn paard in 1532.

Op 29 juni 1634 doet Arent den Bosch het huis over aan zijn halfzuster Maria van Poelgeest, die getrouwd was met de Vlaamse edelman François de la Torre, Heer van Valkenisse. Maria en François overleed in 1635. Den Toll vererfde op haar twee minderjarige kinderen, zodat de vader de boedel bleef beheren. Na de dood van François omstreeks 1661 nam diens zoon Philips de la Torre het beheer van Den Toll over en bewoonde het 40 jaar.

Het goed veranderd hierna vaak van eigenaar totdat Margaretha Helena de la Torre, Vrouwe van Sint Maartenspolder en Middelharnis het in 1710 verbouwd.

Na haar dood komt het in handen van verre bloedverwanten, totdat in 1807 Barend, Ridder van Lockhorst, Heer van Venhuizen eigenaar wordt.

Barend verkocht het in 1822 aan Barend Erkelens, een Rotterdamse koopman en familie van mevrouw van Lockhorst. Hij blijft er wonen tot zijn dood op 29 november 1869

Na zijn dood werd het goed tot 1905 bewoond door Burgemeester Waller.

Een omgracht terrein met een boerderij.

Den Toll is een rijks- monumenten  en is niet te bezichtigen.

Foto's
Ansichten van Koudekerk en Hazerswoude Rijndijk

Foto  1:  Ingang met portierswoning anno 1903

Foto  2:  Ridderhofstede Den Toll anno 1950

Foto  3:  Ridderhofstede Den Toll anno 1950

Foto's 

Foto  4:  Huize Den Toll anno 1864

Foto  5:  Den Toll anno 2004  

De Viersprong, uitgave van de Historische Vereniging voor Alphen aan den Rijn en omstreken,  nummer 12, augustus 1987

Jaarboek, Historisch genootschap Koudekerk

©2005 http://www.kasteleninzuidholland.nl

Google Maps 24-07-08